سیاست پولی
سیاست پولی یا Monetary Policy به اقدامات بانک مرکزی جهت تأثیرگذاری بر هزینه و میزان دسترسی به پول و اعتبار گفته می‌شود، تا سلامت اقتصادی تضمین شود. سیاست پولی یا انبساطی است یا انقباضی.
سیاست‌های پولی شامل مدیریت عرضه پول و نرخ بهره می‌شود تا بتوان تورم، مخارج، رشد اقتصادی و نقدینگی را کنترل کرد. بانک مرکزی با تغییر نرخ بهره، خرید یا فروش اوراق قرضه، کنترل نرخ ارز و تغییر نرخ ذخیره قانونی بانک‌ها می‌تواند به اهداف تعیین شده برسد. سیاست‌های پولی ابزار متنوعی را در اختیار بانک مرکزی قرار می‌دهند. به طور مثال عملیات بازار باز (خرید و فروش اوراق قرضه دولتی توسط بانک مرکزی)، اعتبار دهی مستقیم به بانک‌ها، نسبت ذخیره قانونی لازم برای بانک‌ها، برنامه‌های فوری و اضطراری وام‌دهی و مدیریت انتظارات بازار، ابزاری هستند که بانک مرکزی از آن‌ها برای رسیدن به اهداف اقتصادی خود استفاده می‌کند.
معمولاً سیاست‌گذاران پولی اهداف مشخصی را تعیین می‌کنند و سپس سیاست‌های پولی را در جهت رسیدن به این اهداف تعریف می‌کنند. به طور مثال هدف رشد باثبات اقتصادی (GDP)، پایین نگه داشتن نرخ بیکاری، حفظ نرخ ارز در یک دامنه مشخص و یا حفظ نرخ رشد تورم در یک دامنه قابل پیش‌بینی می‌توانند اهداف بانک مرکزی باشند.
سیاست‌های پولی را می‌توان در کنار سیاست‌های مالی دولت پیاده کرد. در سیاست‌های مالی از تغییرات نرخ مالیات، استقراض دولت و مخارج دولت برای اثرگذاری بر اقتصاد استفاده می‌شود.
سیاست انقباضی پولی چیست
سیاست انقباضی پولی سیاستی که بانک مرکزی با افزایش نرخ بهره و نرخ ذخیره لازم بانک‌ها سعی می‌کند تا اعتباردهی و دسترسی به پول را سخت‌تر کند. بانک مرکزی زمانی از این سیاست استفاده می‌کند که به دنبال کاهش سرعت رشد اقتصادی و یا تورمی باشد.
زمانی که رشد اقتصادی کشور سریع‌تر از حد معمول باشد و یا تورم با سرعت زیادی در حال افزایش باشد، بانک مرکزی با اتخاذ سیاست انقباضی (Monetary tightening) سعی می‌کند تا از سرعت رشد اقتصادی یا تورمی بکاهد. بانک مرکزی با افزایش نرخ بهره باعث می‌شود تا هزینه استقراض پول بالا رود و در نتیجه سرمایه‌گذاری و مصرف در اقتصاد کاهش می‌یابد. چون با افزایش نرخ بهره، دسترسی به پول نقد کاهش می‌یابد و در واقع پول به راحتی به دست نمی‌آید که به راحتی خرج شود. افزایش نرخ بهره به معنی افزایش هزینه استقراض است.
بانک مرکزی می‌تواند با فروش اوراق قرضه دولت هم اقدام به جمع‌آوری نقدینگی کند و پول نقد در سطح کلان کمیاب شود. سیاست انقباضی تأثیر بدی بر قیمت سهام دارد و در عین حال دریافت وام برای خرید مسکن یا سرمایه‌گذاری کسب‌وکارها را هم سخت‌تر می‌کند. اما در مقابل باعث تقویت ارزش پولی می‌شود.
چه زمانی سیاست انقباضی اجرا می‌شود؟
زمانی که رشد اقتصادی کشور سریع‌تر از حد معمول باشد و یا تورم با سرعت زیادی در حال افزایش باشد، بانک مرکزی با اتخاذ سیاست انقباضی سعی می‌کند تا از سرعت رشد اقتصادی یا تورمی بکاهد.
تبعات اجرای سیاست انقباضی پولی چیست؟
سیاست انقباضی دریافت وام برای خرید مسکن یا سرمایه‌گذاری کسب‌وکارها را سخت‌تر می‌کند اما در مقابل باعث تقویت ارزش پولی می‌شود.
سیاست تسهیل پولی
سیاست تسهیل پولی، سیاستی است که بانک مرکزی با کاهش نرخ بهره و نرخ ذخیره قانونی بانک‌ها اقدام به تسهیل شرایط تأمین مالی در اقتصاد می‌کند. در سیاست‌های تسهیل پولی (Monetary Easing)، به دلیل پایین بودن نرخ بهره، استقراض پول برای همه آسان می‌شود و در نتیجه با افزایش سرمایه‌گذاری و توسعه فعالیت‌های اجرایی، رشد اقتصادی تقویت می‌شود.
سیاست‌های تسهیلی پولی بخشی از سیاست‌های انبساطی هستند. نتیجه فوری و کوتاه‌مدت سیاست تسهیل پولی رشد شاخص‌های سهام و تضعیف ارزش پول ملی است. در میان‌مدت باعث رشد اقتصادی می‌شود. اما اگر سیاست تسهیل پولی به مدت طولانی ادامه یابد، می‌تواند منجر به رشد سریع تورم شود. به همین دلیل بانک‌های مرکزی به طور دوره‌ای از سیاست تسهیل و انقباض پولی برای کنترل رشد اقتصادی و تورم استفاده می‌کنند.
تبعات اجرای سیاست تسهیل پولی چیست؟
نتیجه فوری و کوتاه‌مدت سیاست تسهیل پولی رشد شاخص‌های سهام و تضعیف ارزش پول ملی است. در میان‌مدت باعث رشد اقتصادی می‌شود. اما اگر سیاست تسهیل پولی به مدت طولانی ادامه یابد، می‌تواند منجر به رشد سریع تورم شود.